طیُّ الْاَرض نوعی کرامت و به معنای پیمودن مسافت زیاد در مدت بسیار کم است. در عرفان به نوعی دورنوردی گفته می‌شود که در آن فرد به اراده خویش بدون حرکت، در مکان منتقل می‌شود. در آیه نخست سوره اسراء، از سیر شبانه پیامبر(ص) از مسجد الحرام به مسجد الاقصی سخن به میان آمده است که مسلمانان آن را طی الأرض پیامبر می‌دانند؛ سوره نمل نیز از انتقال تخت ملکه سبا از سرزمین سبا به فلسطین در کمتر از چشم‌به‌هم‌زدن سخن گفته است.

در منابع روایی شیعه مانند بحارالانوار و اصول کافی روایاتی در باب طی الارض امامان شیعه به ویژه امام علی(ع) و امام مهدی(عج) آمده است. ابن عربی بر این باور است که در طی الأرض، فرد خود را در مکان مبدأ معدوم و در مکان دلخواه ایجاد می‌کند.

واژه‌شناسی

راغب اصفهانی «طی» را گذر لحظه‌ای، دفعه‌ای و کوتاه معنا کرده است. در لغت‌نامه دهخدا طی الارض نوعی کرامت تعریف شده که در آن به جای گام‌برداشتن، زمین در زیر پای شخص به تندی پیچیده می‌شود و او در مدت کوتاهی به مقصد خویش هر چند دور باشد، می‌رسد. برخی نیز گفته‌اند طی الأرض نوعی دورنوردی است که فاعل با اتکا به اراده خویش بدون حرکت، در مکان منتقل می‌شود.

طی الارض در قرآن

در قرآن واژه طی الارض در معنایی که امروزه میان مسلمانان شهرت دارد، به کار نرفته است؛ اما در آن به مفهوم حرکت سریع از مکانی به مکان دیگر، اشاراتی آمده است؛ از جمله در آیه نخست سوره اسراء، از سیر شبانه پیامبر(ص) از مسجد الحرام به مسجد الاقصی سخن به میان آمده است مسلمانان معتقدند این سیر و همچنین بازگشت از آن، بیش از یک شب طول نکشیده است؛ به‌گونه‌ای که از امام صادق(ع) روایت شده است پیامبر(ص) نماز عشاء و نماز صبح را در مکه خواند.

سوره نمل، از انتقال تخت ملکه سبا از سرزمین سبا به فلسطین در کمتر از چشم‌به‌هم‌زدن سخن گفته است: «ای سران [کشور] کدام یک از شما تخت او را -پیش از آنکه مطیعانه نزد من آیند- برای من می‌آورد؟» عفریتی از جن گفت: «من آن را پیش از آنکه از مجلس خود برخیزی برای تو می‌آورم و بر این [کار] سخت توانا و مورد اعتمادم.» کسی که نزد او دانشی از کتاب [الهی‌] بود، گفت: «من آن را پیش از آنکه چشم خود را بر هم زنی برایت می‌آورم.»

برخی ریشه طی الارض را در این داستان قرآنی می‌دانند و طی الأرض روی ‌داده در آن را به آصف بن برخیا، وزیر حضرت سلیمان نسبت می‌دهند. در حدیثی از امام صادق(ع) انتقال تخت ملکه سبا توسط آصف، طی الارض معرفی شده است.

طی الأرض امامان

در منابع روایی شیعه مانند بحار الانوار و اصول کافی روایاتی در باب طی الارض امامان شیعه به ویژه امام علی(ع) و امام مهدی(عج) آمده است. از امام صادق(ع) نقل کرده‌اند که: «چگونه مردم سخن امیرالمومنین(ع) را انکار می‌کنند که گفت: “من اگر بخواهم با همین پایم به سینه معاویه که در شام است می‌کوبم و او را از تختش سرنگون می‌کنم”، اما کار آصف بن برخیا را که تخت بلقیس را برای سلیمان آورد، انکار نمی‌کنند؟ آیا پیامبر ما برتر از تمام پیامبران نیست؟ آیا وصی او برترین اوصیاء نیست؟ پس چرا امیرالمؤمنین را به قدر آصف نیز باور ندارند؟ خداوند بین ما و بین آنان که حق ما را انکار می‌کنند و برتری ما را قبول ندارند، داوری کند.

طی الارض مهدی موعود و یارانش

در روایات رسیده دربارۀ امام مهدی(عج)، به طی‌الارض وی و یارانش اشاره شده است؛ البته چگونگی طی‌الارض آنها معلوم نیست. در حدیثی از امام رضا(ع) در معرفی امام زمان آمده است: او، کسی است که زمین برای او در نوردیده می‌شود،(هو الذی تطوی له الارض.)

امام صادق(ع) نیز دربارۀ طی‌الارض یاران امام مهدی(عج) گفته است: «پس، از گوشه و کنار زمین به سوی او جمع می‌شوند و زمین برای آنها به‌هم پیچیده می‌شود، تا اینکه با او بیعت می‌کنند،(فیصیر الیه شیعته من اطراف الارض تطوی لهم الارض حتّی یبایعوه.)

حقیقت طی‌الارض

ابن عربی درباره چیستی و چگونگی طی‌الارض، نظریه‌ “اِعدام و ایجاد” (نیست‌کردن و ایجادکردن) را ارائه داده است. طبق این نظریه، در طی الأرض، شخص خود را در مکان مبدأ ناموجود و در مکان دلخواه ایجاد می‌کند.

در ادیان دیگر

در مکاتب عرفانی آیین یهود نیز از طی الأرض سخن گفته شده است.

منبع

https://fa.wikishia.net/view/%D8%B7%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B1%D8%B6