کتاب احیاى تفکر اسلامى، مشتمل بر پنج جلسه سخنرانى استاد شهید مطهرى است که در سال ۱۳۴۹ شمسى در حسینیه ارشاد ایراد شده‌اند. سخنرانى نخست تحت عنوان «اقبال و احیاى فکر دینى» به تفکر و حرکت عمیق فکرى اقبال لاهورى، مصلح بزرگ اسلامى، در مسیر آسیب‌شناسى اندیشه دینى در جهان اسلام و راه‌هاى مقابله با این آسیب ها مى‌پردازد. سخنرانی‌های بعدى نیز با دنبال کردن همین خط فکرى، ریشه‌هاى رکود و سکون تفکر دینى را مورد واکاوى و بررسى قرار داده و بر مفاهیم و عناصر کلیدى مانند عمل، حس اعتماد به‌نفس، توکل و زهد در معناى حقیقى آنها و نه تحریف‌شده، انگشت تأکید نهاده است. این پنج جلسه سخنرانى در واقع فتح بابى براى موضوع مهم «احیاى تفکر اسلامى» به شمار مى‌آید، وگرنه این موضوع چنان که خود استاد مطهرى اشاره کرده‌اند دامنه وسیعى دارد. البته در سایر آثار استاد مطهرى نیز مباحثى در باب این موضوع یافت مى‌شود، مانند آنچه در کتاب ده‌گفتار تحت عنوان «احیاى فکر دینى» آمده است.
همچنین استاد اشاره می‌کنند: مصلحین اسلامی، متفکران بزرگ اسلامی، مخصوصاً آنان که در قرون متأخر پیدا شده‌اند، به این مطلب کاملاً توجه کرده‌اند که طرز تفکر مسلمانان درباره اسلام آسیب دیده است. فرق است بین اینکه یک آیین و مکتب، خودش در ذات خود زنده باشد و اینکه طرز تلقی مردمی که آن را پذیرفته‌اند به صورت زنده‌ای باشد. ممکن است خود آیین، جوهر حیاتی داشته باشد ولی آن طرز تفکری که مردم درباره آن دارند طرز تفکر صحیحی نباشد.
