پرسش: چگونه می‌توان به وسیلۀ قرآن وجود امام زمان (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) و ظهورش را اثبات کرد؟
پاسخ: نخست باید دانست که قرآن نوعاً به صورت کلی سخن می‌گوید و تفصیل آن در سنت آمده است. با توجه به این نکته از دو دسته آیات قرآن، می‌توان برای وجود حضرت ولی‌عصر (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) و ظهور آن‌حضرت استفاده نمود:
آیاتی که ضرورت وجود حجت الهی را در میان مردم بیان می‌کنند، مانند: «همانا تو بیم دهنده‌ای و برای هر جامعه راهنمایی است.» این آیه و روایات تفسیر کنندۀ آن وجود و حضور دایمی رهبران آسمانی را به طور عام در جوامع بشری مورد تایید و تاکید قرار می‌دهد. و آیاتی که بشارت به حکومت صالحان و مستضعفان و مؤمنان بر کرۀ زمین می‌دهد. مثلاً در جایی از قرآن کریم آمده است: «و همانا در زبور بعد از آن‌که در تورات نوشتیم که زمین را بندگان صالح من به ارث خواهند برد.» و در جای دیگری از قرآن خداوند «وعده» می‌دهد که بندگان صالح به قدرت می‌رسند و امنیت را در جهان گسترش می‌دهند و دین را در سراسر جهان فراگیر می‌کنند.
در روایات مصداق این آیات مشخص شده و به وجود و ظهور حضرت مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) تفسیر گردیده است.
مقدمه
ظهور منجی و کسی که روزی خواهد آمد و جهان را پر از عدل و داد خواهد نمود، از اموری است که مورد اتفاق همۀ ادیان و فرق موجود دنیا است، منتها در تعیین مصداق و بعضی از خصوصیات آن با هم اختلاف دارند.
اما شیعه معتقد است که منجی و مصلح جهانی حضرت مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) است.
از آن‌جا که قرآن کریم بر اساس مطالب مستحکم فطری و عقلی است، بهترین سند برای هر مطلب علمی و دینی است. گفتنی است که قرآن نوعاً به صورت کلی سخن می‌گوید و برای تشریح و تفسیر آن باید به سراغ خبره و متخصص علوم قرآنی؛ یعنی ائمه (علیه‌السّلام) رفت. به عبارت دیگر، وظیفه و مسئولیت روشن‌گری و بیان مقصود آیات قرآن به حجت‌های الهی واگذار شده است.
در پاسخ این سؤال تنها به بیان گلچینی از آیات مربوط به بحث می‌پردازیم و بعضاً از روایات معصومین (علیه‌السّلام) برای درک هر چه بیشتر آیات بهره خواهیم گرفت. در هر صورت از دو دسته آیات قرآن، می‌توان برای وجود امام زمان (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) و ظهور آن‌حضرت استفاده نمود: آیاتی که ضرورت وجود حجت الهی را در میان مردم بیان می‌کنند و آیاتی که بشارت به حکومت صالحان و مستضعفان و مؤمنان بر کرۀ زمین می‌دهد.
آیات ضرورت وجود حجت الهی
از نظر قرآن کریم، در طول تاریخ زندگی انسان، هیچ‌گاه زمین از حجت خدا خالی نبود و خداوند برای هر امتی فردی مناسب را برگزیده تا انسان‌ها را در راه رسیدن به کمال مطلوب رهنمون باشند. چنان‌که خداوند سبحان فرمود:
«اِنَّما اَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِکُلِّ قَوْمٍ‌هاد؛
به درستی که تو بیم دهنده‌ای و برای هر جامعه راهنمایی است.»
پس همواره یک بیم دهنده و هدایت‌گر در جوامع انسانی حضور دارد که از جانب خدا برگزیده شده است. امام صادق (علیه‌السّلام) در تفسیر آیۀ یاد شده فرمود:
«و فی کل زمان امام منا یهدیهم الی ما جاء به رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ؛
در هر زمانی امامی از خاندان ما وجود دارد که مردم را به آنچه رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آورده (دین اسلام) هدایت می‌کند.»
از مجموع این آیه و روایت ضرورت وجود حجت الهی به عنوان هدایت‌گر در هر عصر، به خوبی فهمیده می‌شود.
دلیل دیگر بر ضرورت وجود امام معصوم در جامعه این است که قرآن مبین و مفسر لازم دارد و به جز امام معصوم کسی به تمام معانی و خصوصیات آیات قرآن از محکمات و متشابهات آگاه نیست. پس به حکم عقل قطعی پس از رسول، امام معصوم لازم است.
امام رضا (علیه‌السّلام) در بیان لزوم وجود امام معصوم می‌فرماید:
«لو خلت الارض طرفه عین من حجه لساخت باهلها؛
اگر زمین برای یک چشم به هم زدن از حجت خالی شود، اهلش را در خود فرو خواهد برد.» (احادیث دیگری نیز با همین مضمون در منبع مذکور آمده است.)
امامان معصوم (علیه‌السّلام) مایۀ آرامش و امنیت هستی و واسطۀ فیض الهی‌اند و نعمات و برکات خداوند متعال به واسطۀ آنها و به یمن حضورشان به انسان‌ها داده می‌شود، که اگر لحظه‌ای برکت وجودشان نباشد، زمین اهلش را فرو می‌برد. (لزوم وجود همیشگی رهبر آسمانی)
اما این‌که مصداق این امام معصوم، کیست و چه هویتی دارد، روایات فراوانی وارد شده است که بیان می‌دارند این فرد همان فرزند امام حسن عسکری (علیه‌السّلام) است و…
آیات بشارت به حکومت صالحان
دسته‌ی دوم آیاتی که بشارت به حکومت صالحان و مؤمنان بر روی زمین می‌دهد:
بر اساس ده‌ها آیه از قرآن کریم موضوع ظهور حضرت مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) قابل استناد است. تمرکز غالب این آیات بر بشارت به بندگان صالح و مستضعف برای بازستاندن حق خود و رسیدن به قدرت و ایجاد یک حکومت واحد جهانی مبتنی بر حق و عدل و غلبۀ اسلام بر تمامی مکاتب و ادیان است. قرآن کریم از یک‌سو بیان می‌کند این بشارت در بعض کتب آسمانی دیگر هم آمده است:
«و لقد کتبنا فی الزبور من بعد الذکر ان الارض یرثها عبادی الصالحون؛
و همانا در زبور بعد از ذکر (تورات) نوشتیم که زمین را بندگان شایستۀ من به ارث خواهند برد.»
از سوی دیگر، این بشارت را به اراده خداوند استناد می‌دهد:
«وَنُرِیدُ اَن نَّمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْاَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ اَئِمَّهً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ؛
و خواستیم بر مستضعفان روی زمین منت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان گردانیم.» این آیات بشارت در ظهورند که در تفسیر آن روایات زیادی وجود دارد که این ادعای ما را اثبات می‌کنند.
در آیۀ دیگری خداوند حکومت و جانشنی مؤمنان و صالحان را به عنوان «وعدۀ الهی» بر بندگان باایمان خود بیان می‌کند و امنیت و آرامش را مژده می‌دهد:
«وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْاَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضی لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ اَمْناً یَعْبُدُونَنِی لا یُشْرِکُونَ بِی شَیْئاً؛
خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند وعده داده است که حتماً آنان را در این زمین جانشین (خود) قرار دهد و آن دینی را که برایشان پسندیده است، به سودشان مستقر کند و بیمشان را به امنیت مبدل گرداند تا مرا عبادت کنند و…»
روایات معصومان (علیه‌السّلام) این آیه را بر حضرت مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) و اصحاب او منطبق نموده‌اند.
انتظار فرج نیز که خود بحثی مبسوط و مفصل است و دلالت به “وجود” و “ظهور” حضرت ولی‌عصر (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) می‌کند، در قرآن و روایات ائمۀ اطهار (علیه‌السّلام) مورد اشاره قرار گرفته است:
«و ارتقبوا انی معکم رقیب؛
منتظر باشید که من هم مثل شما منتظرم.»
امام رضا (علیه‌السّلام) در تفسیر آیۀ یاد شده، انتظار فرج را موجب گشایش و آرامش دانسته است.
آنچه از مجموع آیات و روایات یاد شده استفاده می‌شود، این است که بر اساس حکمت و لطف خداوند در طول تاریخ بشر همواره رهبرانی آسمانی مردم را انذار و تبشیر نموده‌اند و خداوند برکت وجود آنها را در زمین همیشگی کرده است. حضرت مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) در این زمان، مقام رهبری و امامت جهانیان را به دست دارد و روزی ظهور می‌کند.
